Bodemgebruik als klimaatbank: De Europese bosstrategie en de bostransitie

De grond onder onze voeten wil voor ons werken in onze strijd tegen klimaatverandering. Tijd dus om wat meer aandacht te besteden aan aardse zaken en met andere ogen te kijken naar dit oeroude kapitaal. De grond kan bijvoorbeeld bijdragen aan een grote diversiteit gezonde, groeiende  bomen. Bomen nemen tijdens hun leven CO2 op en verwijderen zo broeikasgassen uit de lucht. Een internationaal bekende Nederlandse tuinarchitecte schreef er decennia geleden al over:

Iedereen die een stukje grond heeft, kan daar bomen planten en daarmee een klein beetje bijdragen aan de verbetering van ons milieu.

Mien Ruys in Onze Eigen Tuin september 1977

Langere levensduur hout en boswinkelen

De Europese bosstrategie bevat maatregelen die het potentieel van bosgronden in de strijd tegen de klimaatverandering moeten vergroten. Één van de maatregelen is een beter gebruik, hergebruik en recycling van alle houtproducten om hout een langere levensduur te geven (koolstofvastlegging). Meubels van resthout of sloophout, of een houten tafeltje van de vlooienmarkt, dragen bij aan die  langere levensduur van hout. En dus het langer vasthouden van CO2. Houtbouw is een manier om bomen een langere levensduur te geven, maar bouwvoorschriften zoals brandveiligheidsvoorschriften houden volgens de Europese commissie nog niet ten volle rekening met de technische mogelijkheden van moderne houtconstructie. Het gebruik van hout als brandstof of voor de energieproductie zou pas aan de orde moeten zijn wanneer geen doeltreffend gebruik van het houtmateriaal mogelijk is. De bosstrategie wil daarnaast het belang van bossen in andere opzichten stimuleren: waardevolle niet-houtproducten, zoals kurk (80% van de wereldwijde productie), hars, tanninen, veevoeder, geneeskrachtige en aromatische planten, vruchten, bessen, noten, wortels, paddenstoelen, zaden, honing, siergewassen en vrij wild, die vaak ten goede komen aan de lokale gemeenschappen. Wellicht dat we binnenkort op deze producten het Natura 2000-logo terugzien.

“We zijn ervan afhankelijk voor de lucht die we inademen en het water dat we drinken, en hun rijke biodiversiteit en unieke natuurlijke systeem vormen een thuis en habitat voor de meeste soorten die wereldwijd op het land voorkomen. Ze zijn een plaats om in contact te komen met de natuur en helpen zo onze lichamelijke en geestelijke gezondheid te versterken (..)”

Europese bosstrategie

Bostransitie

Het spannendste is wellicht of we binnen Europa tot een nieuwe, duurzame omgang met bosgebieden kunnen komen. Een omgang die bossen het vermogen gunt om ook in de toekomst hun natuurlijke kapitaal in te zetten en die ruimte laat voor de komst van ten minste drie miljard extra bomen tegen 2030 die zijn aangekondigd in de Europese biodiversiteitsstrategie.  Wakkert de omslag naar duurzamer bosbeheer en bosbouw, en de groei van bossen het maatschappelijk bewustzijn aan en vergroot het maatschappelijke betrokkenheid? Of zal het leiden tot lokale of regionale tegenstellingen? De verbinding met de natuur en de transitie naar een duurzame omgang met bossen vormen een belangrijke uitdaging voor de nabije toekomst. Met stimuleringsregelingen – zoals van Boer tot Bord – richt de Europese Commissie zich in elk geval op een nieuw groen bedrijfsmodel.

“EU-biodiversiteitsstrategie voor 2030 — De natuur terug in ons leven brengen”

Boekhouden en bosgovernance: sparen geeft meteen resultaat

Bosstrategie, bodemstrategie, biodiversiteitsstrategie. Al deze strategieën wijzen in dezelfde richting: De kwaliteit van bossen en bodemecosystemen in de Unie moet worden beschermd en verbeterd, en er moet meer stimulans worden gegeven aan versterkte duurzame beheerpraktijken die de koolstofvastlegging kunnen vergroten en de bestendigheid van bossen en bodems kunnen versterken in het licht van de klimaat- en biodiversiteitscrisis. Rapportage en monitoring van het landgebruik door de lidstaten moet bijdragen aan het bereiken van de doelstellingen van de verschillende Europese strategieën. Wanneer bosgebieden verdwijnen rekent dat, zo is denkbaar, negatief door in de koolstofboekhouding van de lidstaten. Dit systeem van boekhouden en governance kan bedrijven en lidstaten helpen om alle inspanningen met het doel van klimaatneutraliteit inzichtelijk en meetbaar te maken. Cijfers en governance als zodanig brengen de natuur echter niet terug in ons leven. De echte moeilijkheid zal zitten in het behouden van het huidige areaal en het in goede conditie brengen en houden daarvan. Volgens de Nederlandse tuinarchitecte geeft sparen van bomen in elk geval wel meteen resultaat.

Bovenstaand is naar aanleiding van:

• COM 2021/572 (Europese bosstrategie)
• Vo EU 2023/839 (rapportage en nalevingsvoorschriften)